ދިވެހި ރާއްޖޭގައި ބޮޑު ކަންނެލި ހިފަން ލޭނުމަސްވެރިކަން ކުރުމުގެ ހުއްދަދިނުމަށް ސަރުކާރުން ނިންމާފައިވާ ނިންމުމާމެދު ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކޮށް، އެކަން މުރާޖައާ ކުރުމަށް ގޮވާލާ ހުށަހެޅި ކުއްލި މައްސަލަ މަޖިލީހުން ބޭރުކޮށްލައިފި އެވެ.
މަޖިލީހުގެ މިއަދުގެ ޖަލްސާއަށް ކެންދޫ ދާއިރާގެ މެންބަރު މައްރޫފް ޒާކިރު ހުށަހެޅުއްވި ކުއްލި މައްސަލައަކީ، ދިވެހި ރާއްޖޭގައި މަސްވެރިކަން އިތުރަށް ތަރައްގީކުރުމުގެ މަގުސަދުގައި ކަމަށްބުނެ، ލޭނު މަސްވެރިކަން ކުރުމަށް ހުއްދަދިނުމަށް ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުން ނިންމާފައިވާކަމަށް މަސްވެރިކަމާއި ކަނޑުގެ ވަސީލަތްތަކާއި ބެހޭ ވުޒާރާއިން 15 އޯގަސްޓް 2024 ގައި އާންމުކޮށްފައިވާތީ، އެ ނިންމުމާމެދު ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކޮށް ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މި ނިންމެވުން ބަދަލުކުރުމަށް ގޮވާލާ ހުށަހެޅުއްވި މައްސަލައަކެވެ.
”މިކަމަކީ މަސްވެރިންނާއި، ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތުގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތްތަކާއި ތިމާވެއްޓާއި ކަނޑުގެ ދިރުންތައް ހިމާޔަތްކުރަން ވަކާލާތުކުރާ ފަރާތްތަކުގެ އިތުރުން އާންމު އެތައް ބޔަކުވެސް އެކަމާ ކަނޑައެޅިގެން ދެކޮޅު ހަދަމުންދާކަމެއް. އެެހެންކަމުން ސަރުކާރުގެ މި ނިންމުން މުރާޖައާކޮށް ލޭނުގެ މަސްވެރިކަމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރުމަށް ނިންމާފައިވާ ނިންމުން ބަދަލުކުރުމަށް ގޮވާލަން.“ ކުއްލި މައްސަލައިގައި ވެއެވެ.
އެ މައްސަލަައިގައި ބުނެފައިވަނީ، ފާއިތުވެދިޔަ ސަރުކާރުތަކުގައި، އެކި ފަހަރުމަތިން ލޭނުމަސްވެރިކަން ކުރުމުގެ ހުއްދަދިނުމަށް ނިންމި ނަމަވެސް އެއްވެސް ފަހަރަކު އެކަން ތަންފީޒްކޮށްފައި ނުވާކަމަށެވެ.
”މައިގަނޑު ސަބަބަކަށްވެފައިވަނީ ކަނޑުގެ ދިރުންތައް ހަލާކުވެ ދިއުމަށް މަގުފަހިވާތީއާއި، މަސްވެރިކަމުގެ އަމާޒަކަށްނުވާ އަދި ނެތި ދިއުމުގެބިރު ހީވެފައިވާ އެތައް ދިރުންތަކެއްވެސް މިފަދަ މަސްވެރިކަމުގެ ނުސީދާ ޝިކާރައަކަށްވެ މަސްވެރިކަމުގެ ސިނާއަތަށް ތަފާތު ގޮތްގޮތުން އޭގެ ގެއްލުމާއި ކުރިމަތިލާން ޖެހުމެވެ.“ ކުއްލި މައްސަލައިގައި ވެއެވެ.
ކުއްލި މައްސަލައިގައި، ބޮޑުކަންނެލި މަސްވެރިކަންކުރުމުގެ ހުއްދަ އަލުން ދީފިނަމަ ކުރިމަތިވެދާނެ ގެއްލުންތަކާއި އޭގެ ނޭދެވޭ އަސަރުތަކާ ގުޅޭގޮތުން މަސްވެރިންނާއި ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތާގުޅޭ ފަރާތްތަކާއި އަދި ތިމާވެއްޓާއި ކަނޑުގެ ދިރުންތައް ހިމާޔަތް ކުރުމަށް ވަކާލާތު ކުރާ ފަރާތްތަކުގެވެސް ވަރަށް ގިނަ ކަންބޮޑުވުންތައް ހުރިކަން ފާހަގަކޮށް ލޭނު މަސްވެރިކަން ކުރުމުގެ ހުއްދަ ދިނުމަށް ނިންމާފައިވާ ނިންމުންތައް ތަންފީޒުކޮށްފިނަމަ އޭގެ ސަބަބުން ނިކުމެދާނެ ބައެއް ނޭދެވޭ ނަތީޖާތަކަށް ރިއާޔަތް ކުރަންޖެހޭކަމަށް ބުނެފައި ވެއެވެ.
”މަސްވެރި އާއިލާތަކުގެ އާމްދަނީއަށް ކުރާނެ ނޭދެވޭ އަސަރު، ބޮޑު ކަންނެލީގެ މަސްވެރިކަމަށް ލޭނުއަޅަން ހުޅުވާލުމާއެކު އެކަން ކުރުމުގެ ހުއްދައާއި ކޯޓާ ދިނުމުގެ ފުުުރުސަތު، އެންމެ ބޮޑަށް ފަހިވެގެންދަނީ، ރާއްޖެއާއި ރާއްޖޭން ބޭރުގެ ބޮޑެތި ވިޔަފާރިތަކަށް.މި ކޯޓާ ހޯދުމުގެ ފުރުސަތު އާންމު މަސްވެރިންނަށް ނުލިބުމުގެ ނަތީޖާއަކަށްވާނީ، އެމީހުންގެ އާމްދަނީއަށާއި، ވިޔަފާރިތައް ބަންގްރޫޓްވުމެވެ.ކުރި އަރާ ނުދިއުމެވެ.“ ކުއްލި މައްސަލައިގައި ބުނެފައި ވެއެވެ.
ކުއްލި މައްސަލައިގައި އިތުރަށް ބުނެފައިވަނީ، ކޯޓާގެ އުސޫލުން ލޭނުމަސްވެރިކަން ކުރެވޭ އުސޫލު ކަނޑައެޅުމަކީ، އެކޯޓާގެ ކަޅު ބާޒާރެއް އުފެދިގެން ދިއުމަށް ނުސީދާގޮތެއްގައި ހުޅުވާލެވޭ މަގެއްކަމަށެވެ.އަދި އެމަސްވެރިކަމުގެ މާކެޓް މޮނޮޕޮލައިޒް ކުރުމުގެ ބިރުވެސް އިންތިހާއަށް އޮތުމާއެކު، އާޚިރުގައި މީގެ މާލީ ގެއްލުން ތަހައްމަލު ކޮށް، މަސައްކަތުގެ ހަމަ އަގުނުލިބި ތިބެން ޖެހޭނީ ދިވެހި އާންމު ބޮޑުކަންނެލި މަސްވެރިންނާއި އެމީހުންގެ އާއިލާތަކަށް ކަމަށް ބުނެފައި ވެއެވެ.
ކުއްލި މައްސަލަގައި، ބޮޑު ކަންނެލި ލޭނުގެ މަސްވެރިކަން ހުއްދަކުރުމުގެ ސަބަބުން ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ވެއްޓާއި، ތިމާވެއްޓަށް އަދި ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތަށްވެސް ދިގުރާސްތާގައި ފޫ ނުބެއްދޭވަރުގެ ގެއްލުންތަކެއް ކުރާނެކަމުގައި ދެކޭކަމާއި، ބޮޑު ކަންނެލިކަމުގެ މަސްވެރިކަމުގެ ސަބަބުން، މިޔަރާއި ވެލާ ކަހަނބާއި، އެންމަޑި ފަދަ ހިމާޔަތްކުރެވިފައިވާ ނުވަތަ ނެތިދާނެކަމުގެ ނުރައްކާ ކުރިމަތިވެފައިވާ ކަނޑުގެ ދިރުންތައް، ބައިކެޗްގެ ގޮތުގައި ހިފުމަށް މަގުފަހިވެގެންދާނެކަން ފާހަގަކޮށްފައި ވެއެވެ.
”މިފަދަ ދިރުންތަކުގެ އާބާދީ މަދުވުމަކީ އޭގެ ސީދާ އަދި ނުސީދާ އަސަރު އެކިދާއިރާތަކުން ރާއްޖެއަށްކުރާނެ ކަމެކެވެ. މިއީ ދިގުރާސްތާގައި ކަނޑު އަޑީގެ އިކޯ ސިސްޓެމް ނެތި ފަނާކޮށްލުމަށް މަގުފަހިކުރާ ކަމެއް.“ ކުއްލި މައްސަލައިގައި ވެއެވެ.
ދިރާސާތަކުން ދައްކާގޮތުގައި ލޭނު އަޅަން ބޭނުންކުރާ އާލާތްތައް، ކަނޑަށާއި އެއްގަމަށް ދޫވެގެން ދިއުމުންވެސް، ކަނޑުގެ ދިރުންތައް ފަނާކޮށްލާކަން ފާހަގަކޮށް، މީގެ އިތުރުން ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތަށް ބަލާއިރު، ރާއްޖެއަށް ޒިޔާރަތްކުރާ ގިނަ ފަތުރުވެރިންނަށް އެންމެ ހިތްގައިމު އެއްކަމެއްގެ ގޮތުގައި އިޝްތިހާރުކުރާ އެއްކަމަކީ ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެއަޑީގެ ރީތިކަމާއި، ކަނޑުގެ ދިރުންތަކުގެ މުއްސަނދިކަންކަމަށް ކުއްލިމައްސަލައިގައި ބުނެފައި ވެއެވެ.
”މިޔަރާއި އެންމަޑިއާއި ވެލާ، ކަަހަނބާއި ކޯމަސްފަދަ ކަނޑުއަޑީގެ ދިރުންތަކާއެކު ފީނަން އަންނަ ފަތުރުވެރިންނަކީ ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތަށް ލިބޭ އާމްދަނީގެ ބޮޑުބައެއް ހިއްސާކުރާ ބަޔަކަށް ވާއިރު، ލޭނު މަސްވެރިކަމުގެ ސަބަބުން މިފަދަ ދިރުންތަކުގެ އާބާދީ މަދުވުމުގެ ބިރު އިންތިހާއަށް ބޮޑުވެގެންދާނެ. އެއާއެކު ފަތުރުވެރިކަމުގެ ހަރަކާތްތައް ހިންގާ ފަރާތްތަކަށާއި، އާންމުކޮށް މުޅި ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތަށް އޭގެ ގެއްލުމާއި ކުރިމަތިލާންޖެހިދާނެ.“ “ ކުއްލިމައްސަލައިގައި ބުނެފައި ވެއެވެ.
މީގެ އިތުރުން، ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގައި ހިންގާ ގާނޫނާއި ޚިލާފު ހަރާކާތްތައް އިތުރުވުމުގެ ބިރު، އޮތްކަން ފާޙަގަކޮށްފައި ވެއެވެ. އެގޮތުން، 2019 ވަނަ އަހަރު ލޭނު މަސްވެރިކަން ކުރުމުގެ ލައިސަންސް ދިނުން ހުއްޓާލާފައިވަނީ، ލޭނު މަސްވެރިކަމުގައި ހަރަކާތްތެރިވާ އުޅަނދުތަކުން، ކަނޑުމަތީގައި ގާނޫނާއި ގަވާއިދާއި ޚިލާފު އަމަލުތައް ހިންގާ މައްސަލަ ބޮޑުވެގެންކަމާއި، ޔޫރަޕިއަން ކޮމިޝަން އޮފް ދަ މެރިޓައިމް އެފެއާޒް އެންޑް ފިޝަރީޒް އިން އެކަމުގެ ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކޮށް ރާއްޖެ ޔޫރަޕަށް މަސް އެކްސްޕޯޓްކުރުން މަނާކުރާނެކަމުގެ ބިރު ބޮޑުވުމުގެ ސަބަބުންކަމަށް ކުއްލި މައްސަލައިގައި ބުނެފައި ވެއެވެ.
”އެހެންކަމާއެކު އަލުން އަނބުރާ ބޮޑޫ ކަންނެލި ހިފުމަށް ލޭނުގެ މަސްވެރިކަން ކުރުމުންް ބަންދުވެފައި އޮތް ދޮރުު ހުޅުވާލައިފިނަމަ ކަނޑުމަތީގައި ހިނގާ ގާނޫނާއި ޚިލާފު އަމަލުތައް ހިންގުމުގެ ފުރުސަތުު ހުޅުވިގެންދާނެ.“ “ ކުއްލި މައްސަލައިގައި ބުނެފައި ވެއެވެ.
އަދި މިކަންކަން މޮނިޓަރކޮށް ރެގިއުލޭޓް ކުރުމަކީވެސް އެންމެ ބޮޑު ގޮންޖެހުންތައް އެކުލެވިގެންވާކަމެއްކަމާއި، މިކަމާ ދެކޮޅަށް އަޑު އުފުލަމުންދާ މަދަނީ ޖަމްއިއްޔާތަކުގެ އެންމެ ބޮޑު އެއްކަންބޮޑުވުމަކީވެސް އެއީކަން ފާހަގަކޮށްފައި ވެއެވެ. އަދި، ގަވާއިދާ ޚިލާފަށް ހަރަކާތްތައް ޕެޓްރޯލް ކުރުމާއި، އިންސްޕެކްޓްކުރުމާއި، ދައުވާކުރުމަށް އެކަށީގެންވާ ވަސީލަތްތައް ލިބިފައިހުރި ރެގިއުލޭޓަރީ، މުައައްސަސާއެއް ނެތްކަންވެސް ކުއްލި މައްސަލަގައި ބަޔާންކޮށްފައި ވެއެވެ.
މީގެ އިތުުރުން، ދިވެހި ރާއްޖެއިން ބޭރަށް އެކްސްޕޯޓްކުރާ މަސްވެރިކަމުގެ ބާވަތައް ދީފައިވާ ދެމެހެއްޓެނިވި، މަސްވެރިކަމުގެ ލޭބަލް. ގެއްލިގެން ދިއުމުގެ ބިރު ފެންމަތިވާނެކަމަށް ބުނެފައި ވެއެވެ.
”ދިވެހި ރާއްޖެއިން ބޭރުގެ ގައުމުތަކަށް މަސް އެކްސްޕޯޓްކުރަނީ، ދެމެހެއްޓެނިވި އަދި ތިމާވެއްޓާއި ރަށްޓެހި މަސްވެރިކަމުން ބާނާ މަސްކަމަށް ޕްރޮމޯޓްކޮށް އެލޭބަލްގަ އެވެ. ދެމެހެއްޓެނިވި މަސްވެރިކަމާއި ބީރަށްޓެހި މަސްވެރިކަމަށް ހުއްދަކުރެވި، އެފަދަ މަސްވެރިކަމުން، ބާނާ މަސް ދިވެހި ޜާއްޖޭގައި އެކްޕޯޓްކުރާ މަހުގެ ބާޥަތްތަކުގެތެރޭގައި ހިމެނިގެން ގޮސްފިނަމަ ދިވެހި ރާއްޖެއިން ވިއްކާ މަހުގެ ބާވަތްތަކުގެ ސަސްޓެއިނަބިލިޓީއާއި އެ ލޭބަލުންދޭ ޔަގީންކަމަށްވެސް ބުރޫ އަރާނެ.“ ކުއްލި މައްްސަލައިގައި ބުނެފައި ވެއެވެ.
ބޮޑު ކަންނެލީގެ ލޭނު މަސްވެރިކަން ކުރުމުގެ ހުއްދަ ދިނުމަކީ، ދިގު ރާސްތާގައި އޭގެ ގެއްލުން އެތައް ގޮތަކުން ރާއްޖޭގެ މަސްވެރިކަމަށާއި، ރާއްޖޭގެ އިގުތިސާދު އެއަށް ބަރޯސާވެފައިވާ އެކި ސިނާއަތްތަކަށް އިޔާދަނުކުރެވޭ ގެއްލުންތަކަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހޭނެ ކަމެއްކަމަށްވެސް ކުއްލި މައްސަލައިގައި ބުނެފައި ވެއެވެ.
މި މައްސަލައަށް ބަހުސްކުރަން ރުހުން ހޯދަން ނެގި ވޯޓްގައި 11 މެންބަރުން އެއްކޮޅަށް ވޯޓްދިންއިރު، 47 މެންބަރުން ދެކޮޅަށް ވޯޓް ދެއްވިއެވެ. މި މައްސަލަ ބަހުސްކުރަން ފެންނަކަމަށް މަޖިލީހަށް ބަލައިގަންނަން 30 ވޯޓް ބޭނުންވާއިރު، ވެރިކަންކުރާ ޕާޓީގެ މެންބަރުން ވަނީ، ތާއީދުނުކޮށް މައްސަލަ ބޭރުކޮށްލާފައެވެ.
ލޭނު މަސްވެރިކަން ކުރުމަށް ހުއްދަދިނުމަށް ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުން ނިންމީ މާޗްމަހުއެވެ. ފިޝަރީޒް މިނިސްޓްރީން މިކަމަށް ހެދި ގަވާއިދަށް ޝަކުވާ ހުށަހަޅަން ދިނީ އެންމެ 14 ދުވަހެވެ. މި ފުރުސަތުގައި ގަވާއިދާ ގުޅޭ ކަންބޮޑުވުންތައް ނުވަ ނުކުތާއެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ތިމާވެށި ހިމާޔަތް ކުރުމާއި މަސްވެރިންނާއި މަސްވެރިކަމުގެ ހައްގުގައި ވަކާލާތުކުރާ 18 މަދަނީ ޖަމިއްޔާއަކުން ސަރުކާރާ ހިއްސާކޮށްފައި ވެއެވެ.